آشنایی با شهرستان های خراسان شمالی - مانه و سملقان

شهرستان مانه و سملقان از شهرستان‌های استان خراسان شمالی است که مرکز آن شهر آشخانه است

-جغرافیای سیاسی شهرستان مانه و سملقان:

شهرستان مانه و سملقان به مرکزیت شهر آشخانه در شمال غربی استان خراسان شمالی واقع شده و از شمال و شرق به شهرستان بجنورد، از جنوب به شهرستان جاجرم، از غرب به استان گلستان محدود می­گردد. فاصلۀ مرکز شهرستان مانه و سملقان تا مشهد مقدس 280 کیلومتر و تا بجنورد 40 کیلومتر است. این شهرستان با مساحت 4898 کیلومتر مربع دارای 3 شهر، 3 بخش، 6 دهستان و 133 آبادی و مکان است. جمعیت این شهرستان در سال 1390 بالغ بر 103944 نفر برآورد شده است.

وجه تسمیه شهرستان

مانه مانه در زبان فارسی معنای خانه و اثاث البیت را می دهد که احتمالاً بعلت ماندگاری عده ای در این منطقه این کلمه بر همین منطقه اطلاق شده و اقوام ماندگار معنای خانه و محل زندگیشان را از آن استنباط می‌کرده‌اند «مان» در زبان کردی نیز همان معنای ماندن را می دهد و احتمال قریب به یقین کسانیکه در اینجا موطن یافته اند ، کرد بوده اند . ظن دیگر آنست که چون این منطقه نقطه مرزی بین اکراد و تراکمه بوده و اکراد به نوعی نقش دفاع را در این منطقه داشته اند و همچنین وجود موانع و گردنه های صعب العبور علت اطلاق این واژه بر این منطقه بوده است زیرا «مان» در زبان کردی معنای مانع فارسی را نیز می دهد . سملقان سملقان بر گرفته شده از واژه اصیل فارسی سنگان می باشد . سمنگان در فارسی معنای سرزمین چمن و گل را می دهد . وجود شایعه ای در افواه عموم مبنی بر اینکه تهمینه مادر سهراب و همسر رستم قهرمان داستانهای ملی ایرانیان از این منطقه می باشند بر اهمیت موضوع می افزاید . در این باب که تهمینه و سهراب از سمنگان بوده اند هیچ شک و شبهه ای وجود ندارد اما باید یادآور شد که وجود شهرهای سمنگان به تعداد زیاد در خراسان قدیم این امر را برای محققان مشکل نموده است . وجود شهرها و مناطقی با نام سمنگان در افغانستان و تاجیکستان که در قدیم جزو خراسان بزرگ بوده اند نشانگر اهمیت این شهر در نزد ایرانیان بالاخص اهل خراسان بوده است . باید بر این نکته تأکید نمود که سمنگان مورد نظر ما خاستگاه سهراب نمی باشد بلکه بعلت اساطیری بودن ، این نام بر منطقه ما اطلاق شده و ساکنان اولیه از آریائیها اصیل بوده اند . با تسخیر ایران بدست اعراب مسلمان و تأثیر آنان بر زبان فارسی سمنگان به سمنجان تغییر یافت . در قرون اولیه اسلامی سمنجان در میان مردم متداول بوده است با نفوذ و تسلط ترکان بر ایران سمنجان به سملقان تغییر یافت . سملقان نیز در زبان فارسی معنای سرزمین چمن و گل سرخ را می دهد که با توجه به وجود دشتهای پوشیده از شقایق و لاله های وحشی که در قدیم الایام بمراتب بیشتر از امروز بوده بدرستی اطلاق این واژه بر این سرزمین می توان پی برد.

https://fa.wikipedia.org

 

جاذبه های تاریخی

-پیشینه تاریخی شهرستان مانه و سملقان:

وجود منابع سرشار طبیعی در شهرستان مانه و سملقان از دیرباز جمعیت­های انسانی را به خود جذب نموده و باعث پرورش فرهنگ­های درخشان در منطقه شده است. وجود آثار تاریخی از دوره­های پیش از تاریخ تا دوره معاصر در بخش­های مختلف این شهرستان گویای استقرار مداوم بشر در این خطه است. بر اساس پژوهشهای باستان شناسی بخش­هایی از شهرستان مانه و سملقان برای نخستین بار در حدود هشت هزار سال پیش مسکونی شده که آثار آن را می­توان در تپه قلعه خان در دشت سملقان مشاهده کرد. این شهرستان طی دوره هخامنشی به عنوان بخشی از شهربانی پارت مطرح بوده و طی دوره­های اشکانی و ساسانی نیز بسیار مورد توجه بوده است. پراکندگی محوطه­های استقراری، قلعه­های تدافعی، مراکز مذهبی و نیز کشف سکه­های دورۀ ساسانی در بخش­های مختلف شهرستان گواه این مدعی است.

تپه قلعـه خان

شماره ثبت در فهرست آثار ملی : 1421

موقعیت: شهرستان مانه و سملقان، روستای رسالت(قلعه خان)

تپه قلعۀ خان یکی از بزرگترین و مهم­ترین استقرارگاه­های پیش از تاریخ در شهرستان مانه و سملقان است که سابقۀ استقرار در آن به دورۀ نوسنگی، حدود هشت هزار سال قبل، می­رسد و زندگی در آن تا دورۀ ساسانی ادامه داشته است. بعلاوه آثاری از استقرار در دوره­های مختلف اسلامی نیز در این تپه کشف شده است. کاوشهای باستان شناسی در این تپه منجر به کشف بقایای یک قلعه بزرگ دورۀ ساسانی و مقدار زیادی خمره سفالی و اشیاء باستانی دیگر شد که امروزه در موزۀ باستان شناسی (عمارت مفخم) در مرکز استان نگهداری می­شوند.

مجموعه اسپـاخو

شماره ثبت در فهرست آثار ملی : 1579

موقعیت: شهرستان مانه و سملقان، روستای اسپاخو

    مجموعه تاریخی اسپاخو در روستایی به همین نام و در 61 کیلومتری جنوب غرب شهر آشخانه، مرکز شهرستان مانه و سملقان قرار دارد. در مجموعۀ تاریخی اسپاخو تاکنون 14 اثر و محوطه تاریخی شامل بنای اسپاخو، قلعه شهر سوخته، معدن تاریخی، ساختار های آرامگاهی، قلعه ساسانی،  محوطه اسپاخو، حمام، راه  قدیمی، محوطه ساسانی، رشته قنات های قدیمی، محوطه اسلامی و محوطه چشمه علی اصغر شناسایی شده است. مهمترین و شاخص ترین اثر این مجموعه بنای سنگی اسپاخو است که بر سطح تپه ای نسبتاً بلند در جنوب روستای امروزی اسپاخو قرار دارد. این بنا با جهت طولی شرقی- غربی از دو فضای متفاوت تشکیل شده است: فضای مربع شکل زیر گنبد که فضای اصلی است (تالار) و فضای مستطیل شکل ایوان. ابعاد کلی بنا 50/12×40/21 متر است و در مجموع می توان ساختار بنا را به دو بخش گنبدخانه و ایوان تقسیم نمود. به طور کلی ویژگی های برجسته معماری بنای اسپاخو ترکیبی از عناصر و سبک های معماری بناهای دوران تاریخی ایران و بویژه دوران ساسانی است. با توجه به قرار گرفتن این مجموعه تاریخی در نزدیکی جاده گرگان به بجنورد، مهمترین هدف در برنامه های پژوهشی این مجموعه تاریخی، کاوش های باستان شناسی و تبدیل مجموعه به یک سایت موزه فضای باز جهت معرفی جاذبه های تاریخی استان و جذب گردشگر تاریخی است.

آرامگاه امامزاده قاسم بازارقارناس

شماره ثبت در فهرست آثار ملی : 11129

موقعیت: شهرستان مانه و سملقان، روستای بازار قارناس

آرامگاه امامزاده قاسم یکی از یادمانهای مذهبی-تاریخی دورۀ قاجار در شهرستان مانه و سملقان است. ایوان ورودی در ضلع شرقی قرار دارد و سقف آن با قوس گهواره­ای بزرگی پوشش داده شده که در طرفین آن دو گلدسته با ارتفاع 8 متر ساخته شده است.

آرامگاه امامـزاده دلاور

موقعیت: شهرستان مانه و سملقان،2 کیلومتری شمال شهر آشخانه

آرامگاه امامزاده دلاور یا محمد دیباج از بقاع متبرکه شهرستان مانه و سملقان است که به دلیل نوسازی­های مکرر تاریخ ساخت آن دقیقاً معلوم نیست. روایت شده که امامزاده دلاور یکی از نوادگان امام رضا (ع) بوده است