زمین لرزه سال 1308 گیفان

زمین لرزه 11 اردیبهشت ماه 1308 هجری شمسی (1 مه 1929 میلادی)، کپه داغ
شامگاه 11 اردیبهشت ماه 1308هجری شمسی زمین لرزه فاجعه باری شمال خاوری ایران و جنوب ترکمنستان را لرزاند. زمین لرزه دهستان های گیفان، رباط، زیدر، قوشخانه، جیرستان، امیرانلو، اوغاز و باغان را درهم کوبید که در آن هشتاد و هشت روستا ویران شد و بیش از 3200 تن جان باختند. زمین لرزه به ویژه در بخش شمال باختری ناحیه کلانلرزه ای، بین گیفان و زیدر، شدید بود که بیش از نیمی از کل تلفات در آنجا روی داد(شکل ادامه مطلب ). در گیفان، بجز یک امامزاده قدیمی که هنوز برجا است، همه چیز فروریخت و 300 تن از جمعیت 1500نفری را کشت. در رباط تنها دروازه آن برپا ماند و ازمیان500 نفر ساکنان آن بیش از 330 تن کشته شدند. در زیدر همه 300 تن ساکنان آن بجز یک تن کشته شدند

عکس امام زاده عسگری گیفان 

کورکولاب و گرماب در ترکمنستان بطور کامل ویران شد و تلفاتی به بارآورد. زمین لرزه به قنات ها و چشمه های تامین آب در بسیاری از روستاها زیان وارد کرد

.

زمین لرزه با جنبش هایی در درازای 55 کیلومتر، ازسکه تا گرماب، در امتداد یک گسل (کواترنری) همراه بود (منظورگسل باغان- گرماب می باشد). در سکه تنده شکستگی(تراس گسلی) گسل فرسایش یافته اما هنوز قابل مشاهده است که به بلندی حدود یک متر ایستاده و طرف جنوب باختری آن پایین افتاده است. این تراس گسلی را از میان این روستا تا خاور- شمال خاوری باغان و تا جایی که رود کرگانلی را قطع می کند می توان دنبال کرد که دارای امتداد345 درجه می باشد. در این نقطه ناگهان به سمت چپ انحراف پیدا می کند و به روشنی با امتداد 325 تا 335 درجه با گذشتن از جنوب باختری ذاکرانلو، شمال خاوری برزو و جنوب باختری چالکانلو، پالکانلو و نظر محمد، به سوی شمال باختری ادامه می یابد.

به دنبال این زمین لرزه، تعداد زیادی پسلرزه به وقوع پیوست که بسیاری از آنها تلفات و ویرانی های افزونتری به بار آورد. در 3 مه گرماب و کورکولاب بکلی ویران شدند و در 13 مه آتابگ و آبادی های دیگری در امتداد کیرگان علیا ویران شدند. در 13 ژوئیه، قلعه فاروج، سینکلی و ده روستای دیگر که پیشتر آسیب دیده بودند بطور کامل ویران شدند و بیست و یک تن کشته شدند. به قوچان و شیروان آسیب های افزونتری رسید و تنها چند خانه چوبی به صورت قابل سکونت باقی ماند. تا زمستان 1308 رویداد پسلرزه ها گزارش شده است. بزرگای زمین لرزه 11 اردیبهشت 1308 هجری شمسی حدود 7/3 در مقیاس امواج سطحی(MS) برآورد شده است

اظهارات اهالی منطقه گیفان.

طبق اظهارات اهالی منطقه گیفان ، با توجه به این که روستای گیفان در زمان زمین لرزه در تپه ضلع شمالی روستای فعلی به نام ارک قرار داشته پس از تخریب ارک و تلفات زیاد ، باقیمانده افراد که در زمین های کشاورزی مشغول بکار بوده اند به یاری زلزله زدکان شتافته و با توجه به این که امکان ارسال  نیروی کمکی از داخل  ایران بدلیل نبود جاده و دوری از مرکز (شهر مشهد)  نبوده از سمت شوروی سابق سربازان امداد رسان روس ، به یاری زخمی ها میرسند .

ساخت روستا بعد از زمین لرزه

 پس از زلزله ، نقشه فعلی گیفان که طبق اظهار اهالی قدیم مطابق نقشه عشق آباد در آن زمان  بوده ، در محل فعلی روستا پیاده می شود ، قابل توجه است  که روستای گیفان از همان زمان دارای کوچه های 8 و 6 متری و یک خیابان بیست متری و یک میدان می باشد. و تا کنون بدلیل مهاجرت نسل های جدید به خارج از روستا و جمعیت ثابت افراد مقیم در روستا همچنان با همان تر کیب باقیمانده است

مشخصات امامزاده عسکری گیفان

امامزاده عسکری گیفان که از زلزله سال 1308 تا کنون سالم باقیمانده است ، دارای سقف دو گنبدی بوده و با خشت پخته در قسمت جنوب روستا واقع شده است ، این بنای تاریخی که مربوط به دوره تیموریان است ، هم اکنون بعنوان مکان زیارتی و گورستان روستای گیفان علیا و گیفان سفلی مورد استفاده قرار می گیرد  . در این مکان درختان ارس با قدمت بیش از هفتصد سال خودنمایی میکند . که این درختان علاوه برتقدس، سایه بان مراجعه کنندگان و زوار امام زاده عسگری است . در مورد وجه تسمیه آرامگاه به امام زاده عسگری  روایات متفاوتی وجود دارد که به بررسی بیشتری نیاز دارد. باتوجه به این که این امام زاده  از طرف سازمان میراث فرهنگی بعنوان آثر میراث فرهنگی به ثبت رسیده لازم است در خصوص نگهداری و مرمت اقدام شایان بعمل آید