آشنایی با کوه ها و رودهای استان خراسان شمالی

کوه‌های استان خراسان شمالی

روستای گیفان در دامنه رشته کوه می سی نو

رشته کوه کپه داغ: این رشته کوه در شمال استان واقع شده و به وسیله گسل عشق‌آباد (گسل کپه داغ) از دشت‌های پست ترکمنستان و به وسیله رودخانه اترک و دشت‌های مانه و سملقان، بجنورد، شیروان و فاروج، از رشته کوه جنوبی آلاداغ جدا می‌شود. این ارتفاعات از نظر ساختار زمین‌شناسی شباهت زیادی با زاگرس دارند. وجود گسل‌های متعدد ساختار رسوبی، نامتقارن بودن چین‌ها، فقدان فعالیت‌های آتشفشانی و وجود سنگ‌های دارای درز و شکاف، 

 

کوه‌های استان خراسان شمالی

رشته کوه کپه داغ: این رشته کوه در شمال استان واقع شده و به وسیله گسل عشق‌آباد (گسل کپه داغ) از دشت‌های پست ترکمنستان و به وسیله رودخانه اترک و دشت‌های مانه و سملقان، بجنورد، شیروان و فاروج، از رشته کوه جنوبی آلاداغ جدا می‌شود. این ارتفاعات از نظر ساختار زمین‌شناسی شباهت زیادی با زاگرس دارند. وجود گسل‌های متعدد ساختار رسوبی، نامتقارن بودن چین‌ها، فقدان فعالیت‌های آتشفشانی و وجود سنگ‌های دارای درز و شکاف، شرایط مساعدی برای ذخیره آب زیرزمینی و منابع نفت و گاز ایجاد می‌نماید. بلندترین قله کوه‌های کپه داغ 2949 متر ارتفاع دارد و رودهای شیرین دره و خرتوت از این کوه‌ها سرچشمه گرفته و به رود اترک می‌ریزند. رشته کوه می سی نو (۲۴۹۶متر) درشمال دهستان گیفان قرار دارد و خط الراس آن مرز ایران وجمهوری ترکمنستان را تشکیل می دهد

.

رشته کوه‌ آلاداغ: این ارتفاعات توسط دشت‌های مانه و سملقان، بجنورد، شیروان، فاروج، از رشته کوه کپه داغ جدا می‌شود. آلاداغ رشته کوه طویلى است که طول آن حدود 170 کیلومتر است. آلاداغ در غربی‌ترین منطقه؛ در حوالی جاجرم به وسیله یک سری کوه‌های کم‌ارتفاع به رشته کوه شاه کوه البرز می‌پیوندد. جبهه شمالی آلاداغ با یک سری پرتگاه‌های گسلی به رود اترک و جبهه جنوبی آن از طریق گسل‌هایی با دشت جاجرم ارتباط پیدا کرده است. مرتفع‌ترین قله این رشته کوه، قله «شاه جهان» با ارتفاع 3220 متر در شرق شهرستان اسفراین می‌باشد.

رشته کوه شاه جهان: این رشته کوه در جنوب شرقی شهرستان بجنورد و با جهت شرقی- غربی قرار گرفته و ارتفاع آن حدود 3032 متر است.

رشته کوه کورخود: رشته کوه کورخود، با جهت شرقى- غربى در منتهى‌الیه غرب استان خراسان شمالى قرار دارد. طول این رشته کوه در حدود 75 کیلومتر و متوسط عرض آن 7 کیلومتر است. بلندترین قله این رشته کوه کورخود با ارتفاع 2819 متر می‌باشد که در 36 کیلومترى جنوب غربى شهرستان آشخانه واقع شده است. رودهای کاستان، شاه‌آباد، گرگان و کورکلی از این رشته کوه سرچشمه می‌گیرند و روستاهای چمن بید، زرد، کاستان، قلانو و اسپاخو و ...، در دامنه‌های شرقی این رشته کوه قرار دارند. چشمه‌های فراوانی از رشته کوه کورخود به بیرون تراوش می‌کنند که از جمله مهم‌ترین آن‌ها می‌توان به چشمه‌های توگن، حماملو، گکدو، بیگلربیگی و آلمه اشاره کرد.

کوه زرنا: این کوه در جرگلان قرار دارد و فاصله آن تا بجنورد 78 کیلومتر می‌باشد. ارتفاع این کوه 1400 متر است.

کوه گزن: این کوه در شوقان در 61 کیلومتری جنوب غربی بجنورد قرار دارد و شیب آن شمالی- جنوبی می‌باشد.

کوه زو: این کوه در شقاق در 83 کیلومتری جنوب غربی بجنورد واقع است و بلندترین قله آن 2133 متر ارتفاع دارد.

از دیگر ارتفاعات استان، کوه «سالوک» می‌باشد که از شرق کوه آلاداغ تا نواحی مرکزی شهرستان اسفراین کشیده شده است. مهم‌ترین قلل آن کوه‌های قوزی، پشت پرده، حاجی کشته و ... است. ارتفاعات دیگر استان، بین شهرستان اسفراین و سبز‌وار (در خراسان رضوی) قرار دارند که بلندترین قله آن به نام ارتفاعات اسفراین، 1353 متر ارتفاع دارد. کوه گلیل در شمال شرقی استان و شمال شهرستان شیروان با ارتفاع 2625 متر از دیگر ارتفاعات این استان محسوب می‌شود.

دشت‌های استان خراسان شمالی

دشت بجنورد: این دشت دارای شیبی ملایم از جنوب به طرف شمال است که در قسمت جنوب به کوهستان منتهی می‌گردد. وجود تخلخل و درز و شکاف بر سطح آهک‌های منطقه، باعث نفوذ آب به زمین و ایجاد غار شده است.

دشت شوقان: این دشت در جنوب غربی شهرستان بجنورد و در شمال حوضه کویر مرکزی قرار دارد.

 رودخانه‌های استان خراسان شمالی

 مهم‌ترین رودخانه‌هایی که در این استان جریان دارند عبارتند از:

رودخانه قره‌سو: این رود از دامنه جنوبی آلاداغ و کوه شاه جهان در شمال سرچشمه می‌گیرد و پس از مشروب کردن جلگه جاجرم، از طرف شمال به جنوب جریان می‌یابد و به کال‌شور در جنوب سبزوار (در خراسان رضوی) می‌پیوندد و سرانجام در کویر و نمک‌زار فرو می‌رود. آب این رودخانه شور و غیرقابل استفاده می‌باشد.

رودخانه اترک: معروف‌ترین رودخانه استان، رودخانه اترک است که از کوه‌های هزار مسجد، آلاداغ و بینالود سرچشمه می‌گیرد. شاخه اصلی این رود از نواحی روستایی قوچان به همراه رودخانه‌های شیرین چای و سومبار که به آن می‌ریزند، قسمتی از مرز ایران و ترکمنستان را تشکیل می‌دهد و سپس به دریاچه خزر می‌ریزد. این رودخانه در شهرستان شیروان معمولاً در فصل تابستان خشک و کم‌آب می‌شود.

رود هنانه: سرچشمه این رودخانه، کوه‌های شمالی شیروان است که به رودخانه اترک می‌ریزد.

رودخانه قلچق: سرچشمه این رودخانه از سمت شمال شهرستان شیروان و مسیر آن از شمال به جنوب می‌باشد.

رودخانه گلیان: سرچشمه این رودخانه از کوه‌های استخری شاه جهان می‌باشد.

رودخانه زوارم: سرچشمه این رود، بخشی از کوه‌های شاه جهان موسوم به تخت میرزا می‌باشد و آب دره‌های ییلاقی نیز به آن اضافه می‌شود.

رودخانه کال‌شور: رودخانه کال‌شور واقع در بخش جنوبی استان، از رودخانه‌های اصلی این منطقه به شمار می‌رود و شهرستان‌های اسفراین، جاجرم و گرمه را تحت پوشش دارد.

رودخانه گرگان‌رود: رودخانه گرگان‌رود بخش کوچکی از مساحت استان خراسان شمالی را در منتهی‌الیه غرب استان، در همسایگی استان گلستان تحت پوشش دارد و منابع آبی آن به استان گلستان وارد می‌شود.

در منطقه شیروان، رودهای فصلی کوچکی وجود دارند که در مواقع بارندگی موجب جاری شدن سیل و ضرر و زیان می‌شوند.