آشنایی با مناطق خراسان شمالی- روستای اسطرخی شیروان

 روستای اسطرخی در ٢٨ کیلومتری جنوب شیروان واقع است که از شمال با روستاهای گلیان و حصار پهلوانلو و از جنوب با روستای امیرانلو و اسفراین و از غرب و شمال غربی با روستای برزلی و از شرق با روستای بلقان در ارتباط می باشد.

این روستا دارای ٢٢٣ خانوار و ١٠۹۹ نفر جمعیت است و مردمش به زبان ترکی تکلّم می کنند و جزو دهستان گلیان است. اسطرخی روستایی کوهستانی است که در درّه ای نسبتاً ژرف قرار دارد که امتداد آن، جنوب به شمال شرقی می باشد و رودخانه ای از وسط درّه و روستا می گذرد.

سرچشمه ی رودخانه در نزدیکی روستا است که دارای ٢٠ اینچ آب است و از چندین چشمه ی بزرگ و کوچک تشکیل یافته است که پس از طی مسافتی کوتاه به آبشاری زیبا و بلند تبدیل می گردد.  . آب از ارتفاع بیش از ٢٠ متر به ته درّه سرازیر می شود. آبشار اسطرخی که بلندترین آبشار منطقه ی شیروان است، هنگامی که آب از این ارتفاع بلند و از بین درختان بزرگ و تنومند سپیدار و بید و گردو ریزش می کند به علّت برخورد با موانع سنگی، به صورت ابر سفیدی در می آید که منظره ی بسیار جالب و دیدنی را  به وجود می آورد. این آبشار در روستا به شارشار معروف است.

این روستای زیبا دارای آبشارهای کوچک و بزرگِ متعددِ دیگری نیز می باشد:

بر بالای آبشار شارشار آسیای آبی قدیم و مخروبه ای قرار دارد و دو دامنه ی شرقی و غربیِ درّه ی اسطرخی را درختان انبوهی فرا گرفته است که بیشتر حالت جنگل را دارد. اطراف آبشار یکی از مناطق ییلاقی و بسیار سرد در تابستان است. در فاصله ی ۴٠ متریِ شرقِ آبشار غار کوچکی وجود دارد که استالاکتیت ها و استالاگمیت ها در آن تشکیل شده اند و با توجه به نوع سنگ های اسطرخی که معمولاً آهکی می باشد مطالعه ی این غار به افراد فنّی و متخصّص احتیاج دارد. مردم اسطرخی از ترک های قارشی قزیِ ماوراءالنهر می باشند که در زمان نادر شاه در نقل و انتقالات اقوام به این نواحی کوچانده شدند و قدمت روستا نیز با توجّه به قبرستان قدیمی آن موضوع فوق را تأیید می کند. در کوه های اسطرخی انواع گیاهان خودرو و طبّی مانند: ساری گل، کَما، گَوَن، کاسنی، زیره، شقایق، دَرمنه ی ترکی و سیب کوهی دیده می شود و محصولات عمده ی آن عبارتند از: گردو، کشمش، سیب زمینی، گندم، جو(به صورت دِیْم) و مقداری میوه ی درختی.

در حد فاصل سرچشمه و آبشار اسطرخی، تک درختی کهن و تنومند از نوع سرو کوهی وجود دارد که محیط ساقه ی آن در حدود ۵ متر می باشد و دارای شاخ و برگ زیادی است و سن آن به ۶٠٠ سال می رسد.

در وسط روستا، مقبره ی امامزاده ای قرار دارد که به روایت اهالی، نام مبارکش شاهزاده عبدالرحمان(ع)، فرزند امام سجاّد علیه السلام می باشد که فوق العاده مورد احترام و اعتقاد اهالی است که دارای ضریح چوبی می باشد و اخیراً نیز با خودیاریِ مردم و زیر نظر اداره ی اوقافِ شیروان مقبره، تجدید بنا گردیده است. روستای اسطرخی در حدود ۴ گلّه گوسفند دارد، لباس روستاییان معمولی و مردها معمولاً محاسن دارند و زن های پیر چارقد سر می کنند و پیراهنی می پوشند که قسمتی از شِتیله ی نسبتاً کوتاه و پرچین را می پوشاند و شلوار سیاه رنگی نیز به پا دارند و زینت آلات خود را به جلیقه ی خود می آویزند. مردم اسطرخی، بسیار پرکار و زحمتکش و شیرین زبان می باشند و این روستا در حال حاضر دارای امکاناتی از قبیل: راه، دبستان، مسجد، حمّام، لوله کشیِ آب، آسیاب، خانه ی بهداشت، صندوق پست، شرکت تعاونی و شورای دِه است و صنایع دستی آن قالیبافی است. کم عرض ترین کوچه ی خراسان شمالی به نامِ کوچه ی آشتی کنان در این روستا است که مراسم خاصی برای آشتی کنان داشته اند. به این صورت که دو نفری که قصد آشتی کردن داشتند ابتدا در حمّام مجاور کوچه غسل می کردند و سپس هر کدام از دو سر کوچه وارد می شدند و به طرف یکدیگر می آمدند و آشتی می کردند. قابل ذکر است که عرض این کوچه ۸۰ سانتی متر است.

تشریح جغرافیایی و مسیرهای مختلف دسترسی به روستای اسطرخی

روستای اسطرخی، یکی از روستاهای کوهپایه ایِ مرتفع ترین کوه استان خراسان شمالی،کوه شاه جهان می باشد. این روستا سرمنشأ رودخانه ای دائمی است که تأمین کننده ی آب باغات پایین دست خود و روستای گرماب می باشد.

این روستا، پلی ارتباطی بین مناطق شیروان و اسفراین است و طبق تصمیمات اتّخاذ شده، یکی از مسیرهای ارتباطی بین شهرستان اسفراین، شیروان و فاروج می باشد که در حالِ احداث است. مسیرِ ارتباطی با شهرستان اسفراین تصحیح نگردیده است ولی قابلیت تردّد وسایل نقلیه ی شخصی را دارد(جاده ی خاکی و شوسه).

این روستا از جمله روستاهایی است که در شیروان کمترین میزان مهاجرت در فصول مختلف را به خود اختصاص داده است. اقوام و ایلات عشایر این منطقه در ارتفاعات کوه شاه جهان و روستای امیرانلو زندگی می کنند، اما به دلیل وجود باغات و آب فراوان در این منطقه، کوچ یا به عبارتی ییلاق و قشلاق که از نیمه ی مهر ماه به سمت مَراوِه تپّه در استان گلستان و در فصل تابستان از ١۵ خرداد ماه صورت می گیرد، تمایلی به کوچ ندارند. باغات این روستا اغلب به دلیل نوع گسل و زمین و منطقه ی کوهپایه ای، درختان گردو می باشد. از طرفی، انگور و کشمش نیز از دیگر محصولات کشاورزی این منطقه است. طبق نظر کارشناسان، این منطقه به دلیل برخورداری از شیبِ مناسبِ زمین، آب کافی و دمای مناسب، می تواند یکی از مراکز بسیار مهم پرورش ماهی باشد که شرایط اقتصادی این روستا یکی از عوامل ممانعتی، در ایجاد این صنعت در این منطقه می باشد. با توجّه به اختلاف سطح دریا، چشمه ها، باغات و آبشارهای فراوانی در حوضه ی این منطقه مشاهده می گردد.

بلندترین آبشار استان خراسان شمالی(آبشار شارشار)، یکی از آبشارهای مسیرِ جویِ جنوبیِ این روستا می باشد. مردم این روستا انسان هایی متدیّن، دارای آداب خاص مذهبی، معتقد به رعایت کردن موازین دینی و سخت کوش هستند.

عبور و مرور از شهرستان شیروان به روستای اسطرخی، توسط وسایل نقلیه ی موتوری نیز صورت می گیرد که قسمتِ با مشکلاتِ فراوان، گذر از روستای گلیان است.

مسیرهای ارتباطی با روستاهای اطراف کاملاً وابسته به چهارپایان و پیاده روی است که این روستاها شامل گَرماب، بُلقان و گِلیان می باشد. تردّد در این مسیرها از داخلِ زُو یا درّه ی آب رو امکان پذیر است که بسیار محدود می باشد.

مسیر پایین دست، که از طریق زُو می باشد، دارای چشم اندازهای فراوان، دیواره های بسیار زیبا و آبشارهای کوتاه و بلند است که از جمله مسیرهای زیبا و جذّاب برای برنامه های گُل گَشت و طبیعت گردی به شمار می روند. این مسیرها شامل ۳ مسیرِ پیمایش از طریقِ داخل رودخانه(برنامه ی آبی)، مسیرِ جویِ بالا و مسیرِ جویِ پایین می باشد. مسیرهای فوق قابلیت استفاده از دوچرخه ی کوهستان را دارند که در حدود ٣/١ مسیر تا گلیان باید دوچرخه توسط دست یا کوله پشتی جابجا شود. مسیر از روستای اسطرخی تا دوآب و روستای گرماب و سپس تا روستای گلیان، چشمه های فراوانی دارد که بعضی از چشمه ها آلودگی های مختصری دارند لذا توصیه می شود حتماً از آبِ جوشیده ی سرد شده در مسیر، استفاده شود.

مسیر تردد جاده ای

مسیرِ حرکت از شیروان به سمت میدان کوهنورد، پارک شیرکوه، روستای چَلُو، پلِ تَنسِوان، گردنه ی تَنسِوان(که در فصل زمستان و هنگام بارش برف جادّه بسیار لغزنده است و باید حتماً از زنجیر چرخ استفاده شود)، ۳ راهیِ مُلّاباقر، وَرگ، ۳ راهیِ بُلقان، گلیان(جنب پاسگاه جدید)، روستای گلیان(در صورت تردّد با مینی بوس، باید از داخل رودخانه عبور کرد. وسایلِ نقلیه ی شخصی می بایست از داخل یکی از طولانی ترین روستاهای منطقه(گلیان)عبور کنند که متأسّفانه در نقاطی با مشکلِ تردّد از مقابل برخورد خواهند کرد)، روستای حصارِ گلیان، پل، ۳ راهیِ امیرانلو-اسطرخی، گردنه ی اسطرخی و روستای اسطرخی.

در گردنه ی اسطرخی در زمان بارشِ برف، نیازِ صد در صد به زنجیر چرخ می باشد.

مسیرِ برقِ فشارِ قوی در میانه ی راهِ باغاتِ گرماب به گلیان می باشد.

مسیر صعود به قلّه ی شاه جهان از منطقه ی شیروان شامل ٢ مسیرِ ١: شیروان، بُلقان، گردنه ی هشت مَرخ، کوه شاه جهان

مسیرِ ٢: شیروان، گلیان، اسطرخی، امیرانلو، گردنه ی هشت مَرخ، کوه شاه جهان