آتشکده اسپاخو -خراسان شمالی

. معبد سنگی اسپاخو موسوم به آتشکده یا کلیسای اسپاخو منسوب به دوره ساسانی قدیمی ترین بنای ثبت شده این دوره درخراسان شمالی است.  این دوره درخراسان شمالی است. این بنا در کیلومتر 115مسیر جاده بجنورد-گلستان و65کیلومتری غرب شهر آشخانه ومرکز مانه وسملقان بر روی تپه ای مرتفع در دامنه جنگل های کاج وسرو ودر کنار دهکده اسپاخو بنا شده است.

---

 

معماری این بنا الگو گرفته از ترکیب گنبد وایوان است که سابقه کهنی در معماری بناهای دوران تاریخی واسلامی دارد ودر نظریه دیگر این بنا الگو گرفته از پای فیل مشهور به پافیلی است که از پابرجا ترین نوع معماری محسوب می شود.طرح این بنا ترکیبی از یک ایوان با پلان چهار گوش، تالار ویک اتاق چهار گوش در قسمت شرقی است که ایوان آن به وسیله دهلیز به اتاق قسمت شرق ایوان مرتبط است، پوشش سقف اتاق به صورت گنبدی از نوع پوشش های نیمکره ای وقابل مقایسه با گنبد چهار طاق های ساسانی است

در وجه تسمیه دهکده اسپاخو گفته می شود واژه  "هسپ واسپ" که نام کهن وپهلوی است به مرور زمان تبدیل به اسب شده وطبق شواهد احتمالی این منطقه محل پرورش اسب بوده که نام دهکده اسپاخو نیزاز آن گرفته شده است .با توجه به خصوصیات معماری وکاربرد مصالح به ویژه استفاده از سنگ های نتراشیده ،تیرهای کوچک چوبی از درخت ارس ، ساروج وشیوه طاقسازی وقوس های طاق هاودیگر موارد می توان گفت این نوع

شیوع معماری مربوط به اوایل دوره ساسانی وحداکثراوایل اسلام تا عصر آل بویه است. بنای اسپاخو در سال 1345توسط یک تیم باستان شناسی وبه شماره1579 در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسید وبه دلیل ویژه گی های ساختاری به کلیسای اسپاخو شهرت یافت. اسپاخو در حقیقت پابرجاترین اثر باستانی سده های قبل از اسلام در خراسان پهناور است که از نظر تاریخی اهمیت ویژهای دارد. اما وجود آتشدان و باقی ماندن حفره هایی در سقف برای خروج دود و... این احتمال را که این معبد توسط زرتشتیان ساخته شده باشد را قوی تر می کند.

.