آشنایی با مناطق گردشگری خراسان شمالی - پارک سالوک

 

پارک ملی سالوک

مساحت : 8231 هکتار

موقعیت جغرافیایی :

شمال غربی اسفراین

بین مدارهای 00   8   37 تا  00   15     37 عرض جغرافیایی و

 00   06   57  تا 00   16   57 طول جغرافیایی

 تیپ غالب گیاهی :

درمنه ، گون و انواع گرامینه ها ....

گیاهان صنعتی و داروئی : باریجه، زیره سیاه، آویشن، علف چای، کاکوتی

گونه درختی غالب : ارس و گونه های همراه آن، زالزالک، زرشک، نسترن وحشی

  حیات وحش شاخص :

قوچ و میش اوریال، کل و بز، پلنگ، گربه وحشی، آهو، و ....

 پرندگانی نظیر :

عقاب، کرکس، بحری، باقرقره، شاهین، سارگپه، هما، تیهو، کبک، دلیجه و .....

  

. شرایط توپوگرافی دشتی و کوهستانی این منطقه سبب شده است که این مکان یکی از متنوع‌ترین زیستگاه‌های گونه‌های وحشی به شمار آید. قسمت شمالی این جاذبه طبیعی گردشگری، کوهستانی و زیستگاه حیوانات کوه‌زی و قسمت جنوبی آن زیستگاه حیوانات دشت‌زی است. قوچ و میش اوریال، پازن و بز در کوهستان‌ها از جانوران شاخص منطقه به شمار می‌آیند. سالوک در شمال غربی اسفراین قرار دارد و در این منطقه دره‌های زاری، جوزی و چهار برج جنگل‌های پراکنده مشهود است. این منطقه زیستگاه پرندگان و حیوانات بسیاری همچون آهو، قوچ، میش است و جاذبه‌های گیاهی مانند گلابی و آلوچه وحشی، زرشک، قره‌میغ، ریخوک، زالزالک، نسترن وحشی، افرا کرکو، گز انجیر و گردو است. دره توی سالوک با طول حدود ۱۵ کیلومتر دارای ۱۵ چشمه دایمی به صورت نهر است.

 چشم انداز (Land scape ) :

دژ قدیمی معروف به قلعه سالوک یا صعلوک از بناهای است. این قلعه تاریخی در شمال منطقه حفاظت شده سالوک واقع شده و در انتهای دره زاری و بر فراز صخره‌های سخت‌گذر سالوک بنا شده‌است. وجود غارهای مهم از جمله غار رختیان و غار پلنگ تخته نی در سالوک و غار پیش قلعه در پارک ملی و حفاظت شده ساریگل از مناطقی هستند که برای گردشگری سودمندند

غار پیش قلعه در منطقه ساریگل واقع بوده و بخاطر اینکه در دیواره صخره قرار دارد ورود به این مکان مستلزم وسایل و تجهیزات است و بر اساس شنیده‌ها این غار از عمق بسیار زیادی برخوردار بوده و در گذشته مردم برای پیدا کردن آثار باستانی به داخل آن می‌رفته‌اند و اعتقاد دارند که در این غار آثار باستانی فراوانی وجود دارد.

وجود چشمه‌های فراوان مانند چشمه سیاه خانه، چشمه دره جوز، چشمه اردغان، چشمه سفیدارلی، چشمه بازی گربه، چشمه عرب و چشمه ترنو در اسفراین از جاذبه‌های آنست..

آبشار و اثر تاریخی پیش قلعه صعلوک، غار پلنگ تخته نی، آبشار و دره توی، دره سیاه خانه و..

 پارک ملی سالوک    آشنایی با حیوانات

آهو                    Goiterede  Gazel le                         Gazella  subgutturosa      

               

آهو تقریبا در همه دشتها، جلگه ها و تپه های ماهور های کشور به استثنای مناطق خیلی خشک و کویری و قسمتهایی از سواحل جنوبی، پراکنش دارد.آهوی نر شاخه های قشنگ بربطی شکل دارد که ممکن است در بین نرهای مسن طول آن به 45 سانتیمتر برسد. ماده شاخ ندارد. مانند بقه غزالها، سرعت دو آهو زیاد است و برای حفظ جان خود دیده شده که با سرعت 70 کیلومتر در ساعت هم می دود. وزن نر بالغ تا 45 کیلوگرم می رسد.

 قوچ و پازن

پازن یا کل و بز و قوچ و میش همیشه نامشان با سنن و فرهنگ شکارچیان عجین بوده است، و چون تقریبا در همه کوهستانهای ایران از شرق تا غرب و از ارتفاعات سرسبز شمالی تا کوهستانهای پست نزدیک خلیج فارس در مجاورت هم زندگی میکنند، به هر دو گونه یکجا اشاره می شود. زیستگاه پازن کوههای سنگی و صخره است ولی همه نوع کوه و حتی تپه ماهور نیز شامل زیستگاه این حیوان می شود به شرطی که در نزدیکی کوههای سنگی و صخره واقع شده باشند. قوچ ومیش تپه ماهور و کوهستان با شیبهای ملایمتر را به عنوان مکان خود انتخاب می کند، ولی به کوهستان سنگی با شیبهای تند نیز پناه می برد.

  پازن، کل و بز                   Persian Ibex

                               Capra hircus(aegagrus)

 زیر گونه ایرانی طبق فهرست   VU IUCN  Capra aegagrus aegagrus     

از نظر شکل، پازنهای مناطق مختلف فرقی با هم ندارند مگر از لحاظ اندازه جثه و شاخ، بدین ترتیب که بزرگترین کلهای غرب و شمال گاه وزنی در حدود 100 کیلوگرم دارند در صورتی که وزن حیوانات مترادف آنها در ناطق خسک مرکزی و جنوب به60 کیلومتر هم نمی رسد، و شاخ به تناسب کوچکتر است. شاخ هرهای پیر گاهی به بیش از 140 سانتی متر رسیده است.

 قوچ وحشی، قوچ موف                                                  Mouflun

                                                        Ovis orientalis

قوچ ارمنی                                    Armenian Mouflon

                                        Ovis orientalis gmelini

قوچ اصفهان                                   Esfahan Mouflon 

                                                    Ovis orientalis isphahanica VU

قوچ لارستان                                    Larestan Mouflon

                                                                   

         Ovis orientalis laristanica VU

قوچ اوریال                                                             Urial

      Ovis orientalis arkat VU

 قوچهای ایران از نظر شکل و ترکیب شاخ، تا حدی رنگ و اندازه جثه و حتی تعداد کروموزوم به قدری گوناگون اند که توضیح صحیح مربوط به آنها و لذا رده بندیشان، کار آسانی نیست. در نتیجه می بینیم که چند بار در این قرن نسبت به رده بندی این قوچهای وحشی تجدیدنظر شده و هنوز هم بین دانشمندان علم رده بندی اتفاق نظر وجود ندارد.

 بر طبق نظریه متخصصان، در آثار قبلی مربوط به ایران (لی، هالتن اورت) قوچهای ایران را شامل یک گونه به نام Ovis ammon می دانستند، ولی از اواخر دهه 1970 وضعیت عوض شد، بدین معنی که از چند مرجع معتبر که از آنها استفاده شده است بعضی قوچهای ایران را، مانند 50 سال پیش،دو گونه Ovis orientalis) و Ovis vignei) و بعضی یک گونه ( Ovis orientalis )  میدانند.  

 IUCN نیز جزء آنهایی است که قوچهای ایران را یک گونه می داند.ضمنا نام اروپای موفلن که نیم قرن پیش در مورد قوچهای ایران به کار برده می شد دوباره مورد استفاده قرار گرفته است، و ظاهرا همه مراجع وجود تحت گونه ها و نژادهای مختلف را در ایران قبول دارند، یعنی قوچ ارمنی، قوچ اصفهان، قوچ لارستان و قوچ اوریال.

اصولا باید قبول کرد که اوریال خالص فقط در شمال خراسان و قوچ ارمنی اصیل فقط در غرب کشور یافت می شود، و تنوع در میان قوچ ها طوری است که در بعضی مناطق حتی در میان حیوانات یک گله، به گمان دو نژاد به چشم می خورد.این موضوع البته ناشی از حیوانات دو رگه است، قوچ هایی که مخلوطی از دو نژاد مجاور هم هستند.

در این اثر از رده بندی در NEW ( توسط گراب) پیروی نشده است و قوچ های ایران را یک گونه  ( Ovis orientalis ) در نظر گرفته ایم.

پراکندگی قوچ اوریال در شمال شرقی کشور، قوچ ارمنی در شمال غربی،قوچ اصفهان در قسمت مرکزی ایران و قوچ لارستان در جنوب و به خصوص استان فارس است. اوریال در میان قوچ های ایران برازنده ترین است که وزن نر بزرگ آن ممکن است به 85 کیلوگرم برسد، و اندازه شاخ تا 117 سانتی متر هم ثبت شده است. اوریال بزرگترین قوچ ایران است و در مقابل قوچ لارستان قرار دارد که یکی از کوچکترین قوچهای جهان است و نر بالغ آن معمولا از 30 کیلوگرم تجاوز نمی کند.

 قوچ اوریال :

مشخصات : بزرگترین قوچ ایران است. نرها شاخ های بلندی دارند که طول آنها گاهی به 118 سانتیمتر می رسد. شاخ ها حلزونی شکل اند و به طرف پهلوی صورت و رو به جلو خمیدگی دارند. سطح جلویی شاخ ها پهن، با زاویه ای تند به طرف لبه پشتی است، به طوری که مقطع شاخ ها مثلثی به نظر می رسد. ماده ها نیز شاخ های کوتاهی دارند. از مشخصه  این قوچ ها وجود موهای بلند و سفید رنگی در ناحیه گلو و سینه است. موها در تابستان کوتاه به رنگ زرد شنی، و در زمستان بلند و قهوه ای رنگ است. زیر شکم و کفل ها سفیداند.

اندازه ها : طول سر و تنه حدود 150 سانتیمتر، دم 15 سانتیمتر،ارتفاع 100 سانتیمتر، وزن 25 تا 85 کیلوگرم.

زیستگاه : تپه ماهور ها و دامنه کوهستان ها.

پراکندگی : در ایران از شرق و شمال خراسان تا مناطق واقع در شرق استان های سمنان و مازندران.

پراکنش جهانی : پاکستان، کشمیر، افغانستان و ترکمنستان